Kurczące się zasoby wody słodkiej w XX wieku a także kosztowne systemy uzdatniania wody wymusiły zmianę myślenia i poszukiwania sposobów ponownego używania a także odzyskiwania części zużywanej wody indywidualnie w domu oraz wykorzystywanej komercyjnie. Zmieniające się zjawiska klimatyczne, zmiany zachodzące w strefach nawodnienia i pustynnienia wymuszają podejmowanie różnych decyzji. W wielu krajach Europy obowiązuje zakaz podlewania ogrodów wodą pitną. W takiej sytuacji ponowne wykorzystanie zużytej wody lub pozyskiwanie deszczówki to jedne z głównych sposobów pozyskiwania jej do tych celów.
W gospodarstwie domowym, ze względu na możliwość użycia dzieli się wodę na trzy „kolory”. Woda biała wykorzystywana jest do celów spożywczych, do kąpieli i do prania. Po zużyciu wody białej do tych celów zmienia się ona (nie tylko z racji wyglądu i mętności) w wodę szarą, trzecia woda jest „czarna”, którą traktuje się, jako ściek.
Woda czarna jest odpływem z toalet. Skażona jest znaczną ilością patogenów. Oczyszczaniu poddawana jest tylko w ściśle wyznaczonych do tego miejscach i za pomocą wyspecjalizowanych metod. Powinna być kierowana do przydomowej oczyszczalni ścieków i szamba ekologicznego. Jednak częściej trafia do zwykłego szamba. Zwykłe szambo, czyli bezodpływowy zbiornik na ścieki, wymaga regularnego opróżniania. Obowiązujące przepisy wymagają, aby zamówić wóz asenizacyjny, który wykona taką usługę i pobrane ścieki wywiezie do oczyszczalni ścieków. Szambo ekologiczne działa na innej zasadzie. W szambie ekologicznym ścieki są oczyszczane w kilkuetapowym procesie. Te ścieki są oczyszczone w takim stopniu, że można je odprowadzać do odbiorników wodnych. Mogą bezpiecznie zasilać wody powierzchniowe, gruntowe, stawy lub inne cieki wodne.
Woda szara. Według Normy Europejskiej 12056-1 „szarą wodę” definiuje się, jako wolną od fekaliów zabrudzoną wodę, która wytwarzana jest podczas domowych procesów, takich jak kąpiel czy mycie naczyń z wyjątkiem spłukiwania toalet. Zawdzięcza ona tę nazwę swemu kolorowi oraz statusowi, który nie kwalifikuje jej, jako wody zdatnej do spożycia ani jako silnie skażonej. Określana jest, jako nieprzemysłowa woda ściekowa wytwarzana w trakcie codziennych czynności W tradycyjnym gospodarstwie domowym aż 50–80% wody ściekowej może być wykorzystanej, jako szara woda. Najprostszym sposobem wykorzystania wody szarej jest zużycie jej do mycia podłóg czy spłukiwania toalety. Do tego nadaje się woda po kąpieli i praniu. Woda z umywalek i pryszniców jest zanieczyszczona w zasadzie tylko środkami do mycia. Natomiast, gdy chodzi o mycie naczyń w zlewie i zmywarce są w tej wodzie dodatkowo oleje i resztki żywności, a w pralce jest silniejsza chemia (proszki, odplamiacze, wybielacze). Szara woda, zawierająca znaczne ilości odpadów kuchennych czy też silne środki chemiczne, kwalifikuje się już, jako ściek. Szara woda, która powstaje w kuchni nadaje się z powodzeniem do podlewania roślin w ogrodzie (zawarte w tej wodzie łagodne detergenty podziałają na rośliny jak nawóz podobnie jak drobne resztki jedzenia, za wyjątkiem licznych odpadów mięsnych, których nie wolno wyrzucać byle gdzie. Jeśli woda szara została wstępnie oczyszczona i jest gromadzona w specjalnym zbiorniku nie może być nigdy użyta do celów spożywczych. Woda nieoczyszczona powinna być użyta w ciągu 24 godzin. Woda szara, która wypływa po kąpieli czy po praniu może zasilać przydomowe urządzenia do odzysku ciepła. W celu uniknięcia zagrożeń związanych z ponownym użyciem szarej wody należy możliwie jak najbardziej ograniczyć jej kontakt z człowiekiem. W przypadku punktów czerpalnych z szarą wodą należy umieszczać przy nich odpowiednie oznaczenia o zakazie spożycia. Decydując się na użycie oczyszczonej szarej wody, należy pamiętać, aby nie miała ona kontaktu z roślinnością przeznaczoną do spożycia. Ważne jest, aby stosować system nawadniania podpowierzchniowego, który zminimalizuje rozbryzgiwanie szarej wody w powietrze. Stosuje się systemy zagłębione od 200 do 300 mm pod powierzchnią gleby. Dodatkowo należy pamiętać, aby szara woda przed użyciem jej do nawadniania przeszła dezynfekcję, która zapobiegnie problemom z osadzaniem się materii rozpuszczonej w przewodach oraz rozwojowi materii organicznej.
Najprostszy sposób wykorzystania szarej wody polega na tym, żeby mieć taką konstrukcję zlewu, która pozwoli wodzie zużytej do mycia rąk w umywalce trafiać bezpośrednio do zbiornika spłuczki toalety. W tym celu można wykorzystać wodę zużytą do kąpieli, prania czy mycia naczyń w zmywarce, (jeśli nie stosuje się do zmiękczania wody nadmiernej ilości soli). Jednak konieczne jest wtedy zbudowanie odpowiedniego zbiornika na wodę szarą, tak by nie trafiała od razu do kanalizacji. Ażeby taką wodę oczyścić i ponownie użyć trzeba zastosować specjalne systemy filtracyjne. Należy w tym celu wykonać oddzielną sieć przewodów/pionów kanalizacyjnych, z których jedne będą szarą wodę zbierać, a drugie transportować już po jej oczyszczeniu. Najlepiej jest, gdy taką instalację wykona się na etapie budowy domu gdyż wtedy jest znacznie niższy koszt. W starszych budynkach też można taką instalację zamontować, tyle, że koszty z pewnością będą wyższe.
Mimo, że instalacja do recyklingu wody szarej nie jest tania warto w nią zainwestować gdyż jest bardzo korzystna dla środowiska, ale co szczególnie istotne, dla naszej kieszeni. Najefektywniej wykorzystuje się szarą wodę, kiedy w projekcie nowego domu uwzględni się specjalny obieg wody szarej w gospodarstwie, systemem uzdatniania tej wody oraz przydomowa oczyszczalnia ścieków. Najlepsze są tzw. budynki autonomiczne, do których funkcjonowania nie jest potrzebne dostarczanie energii elektrycznej, wody i odbieranie zużytej wody i ścieków. Takie budynki to nadal wyjątki. Pamiętać jednak trzeba, że wprawdzie w mniejszym zakresie, ale woda szara może być używana w każdym gospodarstwie domowym. Najważniejsze, że powszechność stosowania, choćby najprostszych rozwiązań, wpłynie pozytywnie na środowisko naturalne i naszą kondycję finansową.
Najważniejsze korzyści z wykorzystania wody szarej:
- mniejszy pobór wody pitnej z rzek i innych zbiorników wodnych,
- mniejszy wpływ na środowisko ze względu na brak konieczności budowy sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków (przy integracji systemu szarej wody z toaletą kompostującą),
- zmniejszenie potrzebnego ciśnienia w sieci wodociągowej i kanalizacyjnej ze względu na mniejszy pobór wody i mniejszą ilość ścieków,
- nawożenie gleby,
- mniejsze zużycie energii i chemikaliów w porównaniu z tradycyjnym oczyszczaniem wody,
- odbudowanie się poziomu wód gruntowych,
- zwiększony wzrost roślinności,
- odzyskanie składników nawożących, które w systemie tradycyjnym byłyby kierowane do oczyszczalni.
Warto również pomyśleć o instalacji do wody deszczowej, gdyż dzięki temu oszczędności wzrosną jeszcze bardziej.
W artykule korzystałam z następujących materiałów:
Cesluk Katarzyna, Zagospodarowanie i odzysk wody deszczowej i szarej, Rynek Instalacyjny 1-2/2019
Nawirska – Olszańska Agnieszka, Mniej ścieków dzięki szarej wodzie, Kierunek Spożywczy 2-3/2019
Mastalerz Piotr, Szambo ekologiczne
Sarna Agnieszka, Techniki uzdatniania wody szarej, szary recykling, www.instalator.pl
Stadnik Artur, Recykling wody deszczowej i wody szarej, polski instalator.com.pl
Wysoczarska Beata, Woda z odzysku: jak gromadzić wodę deszczową i wodę szarą?, muratordom.pl
www.greenwatersolutions.pl/recykling-wody-szarej/
Zdjęcia:
1. umywalka – Martin Slavoljubovski z Piaxabaya
2. w.c. – Michal Jarmoluk z Pixabaya
3. oczyszczalnia ścieków – Michal Jarmoluk z Pixabaya
4. system powtórnego wykorzystania wody „szarej, suw.bibliod.pk.edu.pl
5. instalacja dualna, ladnydom.pl